Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal (Nota Ringkas Biologi Tingkatan 4 bab 12 (Koordinasi dan Gerak Balas dalam Manusia)

Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal | Nota Ringkas Biologi Tingkatan 4 bab 12 | Koordinasi dan Gerak Balas dalam Manusia | My Wislah | Wislah Malaysia |

Tindakan manusia diklasifikasikan menjadi dua kategori iaitu tindakan terkawal dan tindakan luar kawal. Tindakan terkawal bergantung kepada kehendak dan melibatkan sistem saraf somatik, sementara tindakan luar kawal berlaku secara automatik tanpa sedar dan melibatkan sistem saraf otonom. Selain itu, tindakan refleks spinal adalah satu lagi jenis tindakan yang dikawal oleh saraf tunjang dan bergerak balas dengan cepat terhadap rangsangan luar.

Tindakan Terkawal dan Tindakan Luar Kawal

Tindakan terkawal:

1. Contoh: menulis, berjalan, minum
2. Interpretasi maklumat berlaku di dalam serebrum
3. Bergantung kepada kehendak
4. Efektor: otot rangka
5. Melibatkan sistem saraf somatik
6. Melibatkan proses analisis, integrasi, interpretasi maklumat

Tindakan luar kawal:

1. Contoh: degupan jantung, bersin, tekanan darah
2. Interpretasi maklumat berlaku dalam medula oblongata
3. Berlaku secara automatik tanpa sedar
4. Efektor: otot licin, otot kardiak dan kelenjar
5. Tidak melibatkan proses analisis, integrasi, dan interpretasi maklumat
6. Melibatkan sistem saraf otonom

Tindakan refleks spinal melibatkan otot rangka sebagai efektor:

1. Tindakan ini merupakan tindakan luar kawal yang dikawal oleh saraf tunjang dan bergerak balas dengan cepat dan spontan terhadap rangsangan luar
2. Impuls elektrik dihantar daripada reseptor ke saraf tunjang dan daripada saraf tunjang ke efektor
3. Aliran ini dihantar oleh impuls saraf dalam tindakan refleks yang juga dikenali sebagai arkus refleks.

Arkus refleks sentakan lutut (melibatkan dua jenis neuron):

1. Rangsangan: tendon di bawah kepala lutut diketuk
2. Reseptor deria: meregang otot kuadriseps (reseptor regang) dan merangsang impuls saraf
3. Neuron deria: menghantar impuls saraf ke saraf tunjang
4. Neuron motor: menerima impuls elektrik daripada neuron deria dan menghantarnya ke efektor
5. Efektor: otot kuadriseps mengecut
6. Gerak balas: kaki ditendang ke depan

Arkus refleks melibatkan tiga neuron:

1. Rangsangan: jari menyentuh api
2. Reseptor deria: kulit (reseptor haba) mengesan haba dan impuls elektrik dirangsang
3. Neuron deria: menghantar impuls elektrik ke neuron pengganti
4. Neuron pengganti (dalam saraf tunjang): meregangkan otot kuadriseps
5. Menerima impuls elektrik daripada neuron deria dan menghantarnya ke neuron motor
6. Neuron motor: menerima impuls elektrik daripada neuron pengganti dan menghantarnya ke efektor
7. Efektor: biceps mengecut, triceps mengendur
8. Gerak balas: tangan ditarik menjauhi api

Kesimpulan

Dalam kesimpulannya, sistem saraf memainkan peranan penting dalam mengatur tindakan manusia. Tindakan terkawal dan tindakan luar kawal mempunyai ciri-ciri yang berbeza, dan kesedaran tentang kedua-dua jenis tindakan ini penting dalam pemahaman mengenai fungsi sistem saraf. Selain itu, tindakan refleks spinal juga merupakan aspek penting dalam pembelajaran mengenai sistem saraf, kerana ia mempunyai peranan yang penting dalam menjaga kestabilan tubuh manusia dan memberikan gerak balas cepat terhadap rangsangan luar.